www.canedo.eu
¿POR QUÉ ARDEN OS MONTES?
Por Rosendo Pardo Castro
Esta pregunta pode entenderse de varias maneiras.
No aspecto da física
habería que decir, como resposta, que o que pasa é que se
produce a combustión dunha enorme masa de materiais inflamables
provocada por calquera pequena ignición. Esa masa é
a formada por leña, paus, garabullos, pitelos, pinocha,
ramallada, piñas, polas e follas secas, así coma especies
arbóreas doadamente inflamables (piñeiro e eucalipto) e
bouzas de matogueiras (toxo, xesta, piorno, silveira, etc.)
Se nos atemos á
economía un experto nela respondería que os montes arden
porque non teñen unha función definida na economía
actual, en contra da experiencia de tempos pasados nos que o monte,
aparte de madeira, proporcionaba leña para as casas e mato para
estra-las cortes (o estrume) e facer esterco. O que traía coma
consecuencia que o monte estivese sempre rozado e limpo.
Se preguntamos pola causalidade
do inicio do lume a resposta é que pode ser moi variada. Dende
eventos naturais como a caída da chispa dun lóstrego ou o
efecto do sol nun vidro ata accidentes (caída dun fío de
alta tensión, choque dun coche, etc.) ou causas máis
directamente relacionadas coa actividade humana.
Neste último caso
tocaríamos a socioloxía e habería que distinguir
actuacións por descoido, neglixencia ou mala fe. Entre as
primeiras podemos recordar os feitos de botar ó chan un pito mal
apagado, facer unha fogueira para queimar broza ou a pretensión
(con longa tradición) de aforrarse o traballo de rozar un
eido queimando o seu mato (con toda a boa intención de
controlalo). As causas intencionadas tamén poden ser variadas:
enfados entre veciños, toliños que padecen
piromanía ou “efecto contaxio”, e non se sabe,
aínda, que outros posibles motivos máis. (O das tramas
organizadas, especulacións inmobiliarias ou intereses madereiros
non se acaban de explicar e non resultan convincentes.)
Cada un destes aspectos
considerados require unha actuación. Para atallar o choio da
física comprirá limpeza; para o económico,
procurar que o monte sexa rendible; a causalidade non se pode
evitar, pero si paliar cunha boa vixilancia (para poder acudirlle tan
pronto como unha fumeira avise). E no caso de intencionalidade humana
non compre facer máis leis senón aplicar as que hai.
Todo isto require un plan
complexo e completo que deberían confeccionar os distintos
técnicos e expertos no tema e non os políticos.
Unha cousa a ter en conta
sería a de pensarse moi ben aquelas accións que poideran
ser contraproducentes. Poño por caso dous exemplos.
1º.- As subvencións. Non digo que estimulen nin
que non se deban dar. Se eu fose un propietario de monte afectado
diría que é unha cousa lóxica e xusta. Con isto
non quero dicir nada. Simplemente que se debe ter presente que hai
propietarios ós que ese sería o único rendemento
que lle poden sacar ó seu monte.
2º.- Os medios de extinción teñen que ser todos de
propiedade de algunha das Administracións públicas. Non
por nada, pero eso de alquilar, a empresas particulares,
camións, tractores, motobombas, cisternas, traxes, mangueiras,
etc. non me parecería o máis atinado. Como dirían
nunha película do oeste “Eu de ti non o faría,
forasteiro.”
Isto son dous supostos, pero
hai outros dous casos, dúas situacións reais, que,
dalgún xeito, poden supoñer un incentivo para
poñer lume. Si, liches ben, dixen incentivo; pero se o termo che
parece esaxerado podémolo deixar en tentación. Son os
dous seguintes:
1.- (Unha situación
legal) Hai unha lei estatal que prohibe recalificar en 30 anos os
terreos queimados. Paréceme unha norma absurda e –sobre
todo- contraproducente. Absurda porque ninguén vai queimar o seu
monte para edificar cando talar as árbores lle vai ser
máis limpo e rendible. E contraproducente porque eso
préstase a moito xogo sucio por parte dos inimigos dos
propietarios. ¿Que Fulano, enemistado con Zutano, quere facerse
un chalé na súa tenza de monte? Pois Zutano, se é
envexoso e, ademáis, mala persoa, prenderalle lume e o inocente
do dono pagará as consecuencias e xa non poderá edificar.
¿Que queren facer unha urbanización nun monte? Sempre
pode haber un pseudo-ecoloxista que para evitar que se derrame unha
paisaxe, prenderalle lume ó monte, inda que así arda
tamén a paisaxe. E quen di un pseudo-ecoloxista pode decir un
competidor profesional ou calquera toliño que lle queira mal
ó promotor da obra.
2.- (Unha situación
político-administrativa) En Galicia hai 4.000 persoas que,
durante o ano, están no paro (uns cobrando, outros, non), que
figuran nunhas listas e que cando aparecen os primeiros lumes son
chamados pola Administración para facérenlles un contrato
temporal co obxectivo de apagar eses lumes. Dou por seguro que todos
son honestos e honrados; pero imaxinemos que poida haber un 0,5 % deles
que estean “pirados”. Un 0,5 % non é moito. Ven
sendo 1 cada 200 persoas. É factible ¿non? Pois eso quere
decir que do total dos 4.000 individuos hai 3.980 que estarán
pacientemente ó carón do teléfono agardando a que
os chamen para face-lo contrato, pero quedan outros 20 (o 0.5 %) que
non queren esperar e, sen encomendarse nin a Deus nin ó
Diaño, encárganse eles mesmos de que haxa
“traballo”. E vinte “expertos” no lume,
en toda Galicia, abofé que poden facer moito dano.
As brigadas de
“apagalumes” (bombeiros forestais) tiñan que ser
fixas todo o ano. Máis aínda: Tiña que ser un
corpo profesional, ben adestrado e ben equipado, permanente e alleo as
variables políticas. Estando ben organizado, dirixido e
controlado non lle había de faltar traballo ó longo de
todo o ano. E que non se diga que eso ía ser moi caro.
Máis caros, moito máis, son os resultados dos incendios.
Polo menos se se mira con espírito aberto. Se se contempla con
visión mesquiña ou cicateira é certo que este
coste (o dos incendios) non figura nos orzamentos e o das brigadas, si.
Pero non nos podemos cinguir a un Presuposto anual de Ingresos e
Gastos. O que se perde nun incendio non é só unha riqueza
forestal, cuantificable, que é o primeiro que se ve. O que se
perde
- é aire puro e atmósfera osixenada,
- é equilibrio da natureza (na flora e na fauna),
- é, principalmente, terra
fértil que as choivas e o vento se encargarán de
erosionar, deixando a Galicia na enorme roca pelada que toda ela
é se lle quitamo-lo estreito manto que a cubre,
- é limpeza e salubridade das augas,
- é tranquilidade e seguridade das persoas que viven no rural,
- son ingresos por turismo,
- son medios de comunicación, etc.
En definitiva, son unha chea de partidas que non
teñen expresión contable, pero que superan, con moito, o
gasto presupostario dun corpo profesional adicado todo o ano a combater
esta lacra.